przeskocz do treści

Pracownia lutnicza Mardułów w Zakopanem, fot. K. Schubert MIK 2019

Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie

Kamienica pod numerem 24 przy ulicy Szpitalnej to budynek należący obecnie do cerkwi prawosławnej. Sam dom pochodzi z XIV wieku, jednak pierwsza wzmianka w źródłach odsyła do 1571 roku, wówczas jej właścicielem był Martin Wądzan. Na przełomie XVIII i XIX wieku należała, wraz z sąsiednim domem, do rodziny Jordanów z Zakliczyna, stąd obie nazywane są często kamienicą Jordanowską. W drugiej połowie XIX wieku dom był własnością kupców i rzemieślników, by w ostatnich latach XIX wieku przejść na własność jednego z nich, Seliga Hirscha Steifa, który umieścił tu żydowskie Stowarzyszenie Dobrych Dążności Ahawat Raim (Ahawas Rajim) (z hebr. miłość bliźniego). Od roku 1922 aż do 1932 trwały prace nad przebudową i rozbudową kamienicy na cele modlitewne, autorami projektów przebudowy byli, początkowo, Henryk Lamensdorf, a później Ferdynand Liebling i Jozue Oberleder, ci sami architekci, którzy niemal równolegle pracowali nad przebudową postępowej synagogi Tempel w Krakowie.

CERKIEW PRAWOSŁAWNA PW. ZAŚNIĘCIA NMP W KRAKOWIE, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2015) CC BY SA 3.0

W 1940 roku synagogę zniszczyli hitlerowcy, zamieniając ją na warsztat stolarski. Wówczas miejscem tym zainteresowała się parafia prawosławna, którą Niemcy wyeksmitowali tymczasem z koszar przy placu Na Groblach.

Budynek mieszczący cerkiew jest dwupiętrowy i ma oszkarpowaną na całej długości elewację. Nad ozdobnym portalem na parterze widnieje zadaszenie, umieszczone w ostatnich latach, zwieńczone niewielką cebulastą kopułą. Okna zdobią witraże zaprojektowane przez prof. ASP Jerzego Nowosielskiego, artystę, który z cerkwią związał się w sposób szczególny – był jej parafianinem. Elewację budynku wieńczy wąska ścianka z kartuszem pośrodku.

Sień nakryta jest sklepieniem kolebkowym, w jej wnętrzu na północnej ścianie widnieją fragmenty wtórnie wmurowanego gotyckiego portalu kamiennego, a na południowej znajduje się pierwotnie zachowany późnogotycki portal kamienny. Wiedzie on do izby, której przywrócono gotycki wygląd podczas generalnego remontu kamienicy w latach 1968–1984. Pomieszczenie to przykrywa kasetonowy strop drewniany, ściany zaś zdobią m.in. malowidła w formie girland i maszkaronów.

Pierwsze piętro zajmuje sala modlitwy, w której znajduje się ikonostas pochodzący z XIX wieku. Zdekompletowany, został uzupełniony obrazami już istniejącymi i specjalnie do niego namalowanymi. Ikonostas ten dzieli nawę przeznaczoną dla wiernych od przestrzeni ołtarzowej, w której mogą przebywać jedynie osoby duchowne. We wnętrzach znajdują się także inne ikony świętych i sceny religijne, w tym pędzla Jerzego Nowosielskiego. Na drugim piętrze, w sali dawnego babińca synagogi dziś znajduje się refektarz, którego ściany pokrywa polichromia wspomnianego artysty.

Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie

Czerni K., Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego, Kraków 2011. Evdokimov P., Sztuka ikony. Teologia piękna, Warszawa 1999. Madejski J., Kaźmierska-Nyczek D., Nyczek T., Jerzy Nowosielski, Warszawa 1992. Meyendorff J., Teologia bizantyjska, Warszawa 1984. Wąsowicz H., Chronologia średniowieczna, Lublin 2013. Zajdler L., Dzieje zegara, Warszawa 1977.

Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie

Informacje praktyczne

Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:

ograniczona dostępność

Dane teleadresowe:

adres: ul. Szpitalna 24, Kraków

gmina: Kraków

powiat: Kraków

GPS: N: 50°3’46” E: 19°56’28”

gospodarz: Parafia prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie

www: http://www.krakow.cerkiew.pl/pl/

e-mail: [email protected]

telefon: 12 422 72 77

Obiekty w pobliżu:

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.