zabytek
Polecamy artykuł
Fotografie
Ładuję zdjęcia z serwisu Flickr
Pracownia lutnicza Mardułów w Zakopanem, fot. K. Schubert MIK 2019
Kamienica pod numerem 24 przy ulicy Szpitalnej to budynek należący obecnie do cerkwi prawosławnej. Sam dom pochodzi z XIV wieku, jednak pierwsza wzmianka w źródłach odsyła do 1571 roku, wówczas jej właścicielem był Martin Wądzan. Na przełomie XVIII i XIX wieku należała, wraz z sąsiednim domem, do rodziny Jordanów z Zakliczyna, stąd obie nazywane są często kamienicą Jordanowską. W drugiej połowie XIX wieku dom był własnością kupców i rzemieślników, by w ostatnich latach XIX wieku przejść na własność jednego z nich, Seliga Hirscha Steifa, który umieścił tu żydowskie Stowarzyszenie Dobrych Dążności Ahawat Raim (Ahawas Rajim) (z hebr. miłość bliźniego). Od roku 1922 aż do 1932 trwały prace nad przebudową i rozbudową kamienicy na cele modlitewne, autorami projektów przebudowy byli, początkowo, Henryk Lamensdorf, a później Ferdynand Liebling i Jozue Oberleder, ci sami architekci, którzy niemal równolegle pracowali nad przebudową postępowej synagogi Tempel w Krakowie.
W 1940 roku synagogę zniszczyli hitlerowcy, zamieniając ją na warsztat stolarski. Wówczas miejscem tym zainteresowała się parafia prawosławna, którą Niemcy wyeksmitowali tymczasem z koszar przy placu Na Groblach.
Budynek mieszczący cerkiew jest dwupiętrowy i ma oszkarpowaną na całej długości elewację. Nad ozdobnym portalem na parterze widnieje zadaszenie, umieszczone w ostatnich latach, zwieńczone niewielką cebulastą kopułą. Okna zdobią witraże zaprojektowane przez prof. ASP Jerzego Nowosielskiego, artystę, który z cerkwią związał się w sposób szczególny – był jej parafianinem. Elewację budynku wieńczy wąska ścianka z kartuszem pośrodku.
Sień nakryta jest sklepieniem kolebkowym, w jej wnętrzu na północnej ścianie widnieją fragmenty wtórnie wmurowanego gotyckiego portalu kamiennego, a na południowej znajduje się pierwotnie zachowany późnogotycki portal kamienny. Wiedzie on do izby, której przywrócono gotycki wygląd podczas generalnego remontu kamienicy w latach 1968–1984. Pomieszczenie to przykrywa kasetonowy strop drewniany, ściany zaś zdobią m.in. malowidła w formie girland i maszkaronów.
Pierwsze piętro zajmuje sala modlitwy, w której znajduje się ikonostas pochodzący z XIX wieku. Zdekompletowany, został uzupełniony obrazami już istniejącymi i specjalnie do niego namalowanymi. Ikonostas ten dzieli nawę przeznaczoną dla wiernych od przestrzeni ołtarzowej, w której mogą przebywać jedynie osoby duchowne. We wnętrzach znajdują się także inne ikony świętych i sceny religijne, w tym pędzla Jerzego Nowosielskiego. Na drugim piętrze, w sali dawnego babińca synagogi dziś znajduje się refektarz, którego ściany pokrywa polichromia wspomnianego artysty.
Czerni K., Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego, Kraków 2011. Evdokimov P., Sztuka ikony. Teologia piękna, Warszawa 1999. Madejski J., Kaźmierska-Nyczek D., Nyczek T., Jerzy Nowosielski, Warszawa 1992. Meyendorff J., Teologia bizantyjska, Warszawa 1984. Wąsowicz H., Chronologia średniowieczna, Lublin 2013. Zajdler L., Dzieje zegara, Warszawa 1977.
ograniczona dostępność
adres: ul. Szpitalna 24, Kraków
gmina: Kraków
powiat: Kraków
GPS: N: 50°3’46” E: 19°56’28”
gospodarz: Parafia prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie
www: http://www.krakow.cerkiew.pl/pl/
e-mail: [email protected]
telefon: 12 422 72 77