Kościół pw. Najświętszego Salwatora i kaplica pw. św. św. Małgorzaty i Judyty w Krakowie
W zachodniej części Krakowa, pomiędzy Starym Miastem a Bielanami, rozciąga się dzielnica Zwierzyniec. Tereny te, leżące na lewym brzegu Wisły, przez ponad siedem stuleci należały do zakonu norbertanek. Znajdowały się tutaj pola i folwarki będące źródłem utrzymania klasztoru. W pobliżu konwentu norbertanek położone jest niewielkie wzniesienie nazywane wzgórzem bł. Bronisławy. Na jego wschodnim stoku wznosi się murowany kościół pw. Salwatora oraz drewniana kaplica.
Pierwszy kościół na miejscu obecnej świątyni, nazywanej w tradycji zwierzynieckiej Najświętszego Salwatora, powstał w 1. poł. XII w. Na tym samym miejscu już w 2. poł. XII w. rozpoczęto budowę kolejnego kościoła, lecz jej nie dokończono. Pod koniec XII lub na początku XIII stulecia wzniesiono kamienną świątynię romańską, która w znacznej części zachowała się do czasów obecnych.
Kościół ten pełnił funkcję parafialnego, a później został przyłączony do klasztoru Norbertanek. Zniszczony ok. 1587 r., był odbudowywany od 1605 r.; prace ukończono dzięki staraniom norbertanek w latach 1620-1622. Wzniesiono wówczas wieżę oraz zbudowano kryptę. W czasie najazdu szwedzkiego (1657) kościół został spalony, później odnowiony i ponownie konsekrowany w 1680 r.
Świątynia jest kamienno-ceglaną, niewielką budowlą, jednonawową, z wieżą od strony zachodniej. Obecna postać kościoła pochodzi głównie z prze-budowy z początku XVII w., z włączeniem w nią murów wcześniejszej, romańskiej świątyni. Te najstarsze części są widoczne od strony wschodniej, jako nietynkowany mur. Wnętrze nakrywają sklepienia krzyżowe i kolebkowe, a w ścianach bocznych prezbiterium znajdują się, częściowo rekon-struowane, biforia (bliźniacze okienka). Wyposażenie wnętrza stanowi barokowy ołtarz z końca XVII w., murowana ambona (1605) oraz współczesny ołtarz nawiązujący formą do stylu romańskiego.
Położona niedaleko kościoła drewniana kaplica nosząca wezwanie św. Małgorzaty i św. Judyty została zbudowana w 1690 r. Powstała ona na miejscu dwóch wcześniejszych kaplic, które spłonęły. Znajduje się na terenie dawnego cmentarza i przypuszczalnie od początku swego istnienia służyła jako kaplica cmentarna. Zbudowana na planie ośmioboku, w konstrukcji zrębowej, nakryta jest ośmioboczną pseudokopułą z latarnią. Wewnątrz mieści się XVII-wieczny ołtarz przeniesiony tutaj z kościoła Salwatora, a także dwa ołtarze pochodzące z kościoła św. Wojciecha.
Kościół pw. Najświętszego Salwatora i kaplica pw. św. św. Małgorzaty i Judyty w Krakowie
Lenczowski J., Zwierzynieckie Sacrum: Kościół Sióstr Norbertanek. Kaplica bł. Bronisławy, Kraków 2010. Rożek M., Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Kraków 1993. Rożek M., Święte miejsca Krakowa, Kraków 2007. Semkowicz W., Krucyfiks z Sirolo i jego pochodzenie z kościoła św. Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie, „Rocznik Krakowski” 1932, t. 23. Siwiec K., Idze, Idze bajoku… Rzecz o krakowskim Zwierzyńcu, Kraków 2014. Tomkowicz S., Legendarna św. Wilgefortis albo Frasobliwa i obraz na Zwierzyńcu w Krakowie, „Rocznik Krakowski” 1913, t. 15. Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego – Oddział im. A. Mickiewicza w Krakowie, Sprawozdanie za rok 1937, http://lewicowo.pl/towarzystwo-uniwersytetu-robotniczego-%E2%80%93-oddzial-im-a-mickiewicza-w-krakowie-sprawozdanie-za-rok-1937/ (dostęp: kwiecień 2016). Żaki A., Badania archeologiczne koło kościoła Salwatora w Krakowie w 1955 roku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1956, t. 1, z. 2.
Kościół pw. Najświętszego Salwatora i kaplica pw. św. św. Małgorzaty i Judyty w Krakowie
Informacje praktyczne
Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:
ograniczona dostępność
Dane teleadresowe:
adres: ul. Kościuszki 88, Kraków
gmina: Kraków
powiat: Kraków
GPS: GPS N: 50° 3' 12", E: 19° 54' 42"
gospodarz: Parafia pw. Najświętszego Salwatora w Krakowie
www: http://www.parafiasalwator.pl/aktualnosci,36.html
e-mail: [email protected]
telefon: 12 424 43 60, 12 424 43 64
Obiekty w pobliżu:
- Bazylika jezuicka pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie
- Instytut Jana Pawła II w Krakowie
- Zespół Pałacu Arcybiskupiego w Krakowie
- Kościół i klasztor oo. Karmelitów Na Piasku w Krakowie
- Pałac Wielopolskich w Krakowie
- Sala Józefa Mehoffera w „Domu pod Globusem” w Krakowie
- Kościół i klasztor oo. Pijarów w Krakowie
- Budynek dawnego CK Starostwa w Krakowie
- Założenie klasztorne oo. Paulinów Na Skałce w Krakowie
- Kościół św. Katarzyny z klasztorem Augustianów w Krakowie
- Ogrody Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie
- Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie
- Pałac Górków w Krakowie
- Dawny gmach Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń „Florianka” w Krakowie
- Kościół i klasztor oraz szpital Zakonu Bonifratrów w Krakowie
- Kościół pw. św. Bartłomieja w Krakowie
- Dom Józefa Mehoffera – Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie
- Kościół św. Marcina w Krakowie
- Park im. Wojciecha Bednarskiego w Krakowie
- Kolegiata pw. św. Anny w Krakowie
- Samotnia artystów – dawna pracownia ceramiczna Heleny i Romana Husarskich w Krakowie
- Kompleks wodociągów na Bielanach w Krakowie
- Kościół sióstr Norbertanek w Krakowie
- Fort św. Benedykt (nr 31) w Krakowie
- Opactwo oo. Benedyktynów w Tyńcu (Kraków)
- Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie