przeskocz do treści

Pracownia lutnicza Mardułów w Zakopanem, fot. K. Schubert MIK 2019

Pałac w Pławowicach

Pławowice leżą niedaleko Nowego Brzeska, kilka kilometrów na północ od drogi wiodącej z Krakowa do Sandomierza. Pierwszą wzmiankę o tej miejscowości znajdujemy w źródłach z połowy XIII w., choć z pewnością istniała ona dużo wcześniej. Jako jedna z niewielu na ziemi nowobrzeskiej, od początku stanowiła własność rycerską. W XVI w. należała do Lanckorońskich herbu Zadora, po nich właścicielami była rodzina Guteterów. Później dobra pławowickie przechodziły z rąk do rąk, trafiając wreszcie do rodziny zamożnych Szembeków. Około 1740 r. Helena Szembekowa wniosła tę wieś w posagu Stefanowi Benedyktowi Morstinowi.

PAŁAC W PŁAWOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

W XVIII w., kiedy Morstinowie zamieszkali w Pławowicach, stał tutaj jeszcze dwór drewniany. Murowany, klasycystyczny pałac został wzniesiony w latach 1804-1805 z inicjatywy Ignacego Morstina, według projektu warszawskiego architekta Jakuba Kubickiego. Jest to budowla piętrowa, założona na rzucie prostokąta, nakryta czterospadowym dachem z wysokimi kominami. Przy obu dłuższych elewacjach znajdują się czterokolumnowe portyki zwieńczone trójkątnymi tympanonami. Naroża pałacu zostały zaakcentowane boniowaniem, a okna ujęte profilowanymi obramieniami. Okna parteru są niewielkie, kwadratowe, a oświetlające piętro prostokątne i wysokie. Ta dyspozycja miała swoje uzasadnienie, gdyż piętro miało charakter reprezentacyjny, na parterze zaś pomieszczono służbę i część gospodarczą. Pod koniec XIX w. dokonano rozbudowy od strony południowej, stąd obecne niesymetryczne usytuowanie portyków względem osi pałacu.

W latach międzywojennych dzięki ówczesnemu właścicielowi Pławowic, Ludwikowi Hieronimowi Morstinowi, zorganizowano tu dwukrotnie zjazd poetów. Uczestniczyli w nich tak znani literaci, jak Julian Tuwim, Jarosław Iwaszkiewicz, Leopold Staff, Maria Pawlikowska, Jan Lechoń czy Antoni Słonimski.
Po 1945 r. pałac został zdewastowany, a doraźne remonty prowadzone przez służby konserwatorskie zapobiegły jedynie całkowitej ruinie budynku. Obecnie właścicielami pałacu i parku są państwo Tomaszewscy.

Rozległy park założony przez Morstinów jest w części najbliższej pałacu geometrycznym parkiem francuskim, a dalszą stanowi malowniczy ogród angielski. Niegdyś bramy wjazdowej strzegły kamienne lwy, jednak w 1964 r. przewieziono je do Krakowa i obecnie znajdują się przy schodach do wieży ratuszowej (dzisiejsze pławowickie lwy są kopiami).

Tekst: B. Sanocka (2008)

Pałac w Pławowicach

Pławowice– wieś poetów
Autor: Stanisław Przybyszewski
Publikowany: Sycyna, nr 24, R. 1997, s. 20

Pan na Pławowicach: w 15 rocznicę śmierci Ludwika Hieronima Morstina
Autor: Wojciech Natanson
Publikowany: Kierunki, R. 26: 1981, nr 20,  s. 10

Stamtąd lwy pochodzą: Pławowice
Autor: Zofia Musielewicz
Publikowany: Gazeta Wyborcza (dodatek: Gazeta w Krakowie), nr 14, R. 1995, s. 10

Zespół pałacowo– parkowy w Pławowicach
Autor: R. Kostuch, K. Maślanka
Publikowany: Aura, nr 4, R. 2004

Kupić, nie kupić … [Pławowice- zespół pałacowo- parkowy]
Autor: Andrzej Gaczoł
Publikowany: Spotkania z Zabytkami, nr 3: R. 1986, s. 44

Z ziemi niemieckiej do polskiej, czyli zarys dziejów rodu Morstinów z Pławowic
Autor: Włodzimierz Chorązki
Publikowany: Ludwik Hieronim Morstin, 1886–1966, red. Katarzyna Grzesiak, wyd. BiblioTheca: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie, Kraków, 2006, s. 41–45

Życie kulturalne dworu w Pławowicach (1926-1945)
Autor: Bożena Kłos
Publikowany: Ludwik Hieronim Morstin, 1886–1966, red. Katarzyna Grzesiak, wyd. BiblioTheca: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie, Kraków, 2006, s. 23-29

Przewodnik po wystawie fotograficznej pod nazwą Ziemia Nowobrzeska dawniej i dziś, prezentowana w roku jubileuszowym z okazji 730. lecia założenia miasta Nowe Brzesko oraz 860. lecia założenia Klasztoru w Hebdowie
Autor: Alfred Bednarski, Arkadiusz Fularski
Miejsce wydania: Nowe Brzesko, 2009

Ziemia Nowobrzeska. Zarys dziejów gminy i sołectw
Red.: Włodzimierz Chorązki
Wydawnictwo: Gminne Centrum Kultury i Promocji w Nowym Brzesku, Urząd Gminy w Nowym Brzesku, druk: LoboSoft
Miejsce wydania: Nowe Brzesko, 2009

Ziemia Nowobrzeska. Zarys dziejów gminy i sołectw
Red.: Włodzimierz Chorązki
Wydawnictwo: Urząd Gminy w Nowym Brzesku
Miejsce wydania: Nowe Brzesko, 2004

Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975

Atlas zabytków architektury w Polsce
Autor: Jerzy Zygmunt Łoziński, Adam Miłobędzki
Wydawnictwo: „Polonia”
Miejsce wydania: Warszawa, 1967

Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Pałac w Pławowicach

Informacje praktyczne

Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:

niedostępny

Lokalizacja:

miejscowość: Pławowice

gmina: Nowe Brzesko

Obiekty w pobliżu:

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.