XXII Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego. Brzmi dobrze

Pierwsze wzmianki o bobowskich Żydach pochodzą już z XVI wieku, ale na stałe osiedlili się oni w mieście w 1732 roku. Sprowadził ich do Bobowej dziedzic Michał Jaworski, aby zaktywizować upadający w tej okolicy handel. Czterdzieści lat później stanowili już prężną gminę starozakonną. W połowie XVIII wieku gmina żydowska uzyskała zezwolenie na budowę synagogi, którą oddano do użytku w 1756 roku. Potężny pożar, który wybuchł w
miasteczku w 1889 roku i zniszczył większość budynków, nie oszczędził również synagogi. Spłonął dach i drewniana część zachodnia, ale wnętrze szczęśliwie ocalało.

Synagoga w Bobowej, fot. K. Fidyk MIK 2019

Z końcem XIX wieku Bobowa stała się jednym z najpotężniejszych ośrodków chasydzkich w Polsce. W 1893 roku przybył tu Szlomo ben Mejer Natan Halberstam, „pierwszy rebe z Bobowej”. Po jego śmierci cadykiem został jego syn Bencjon. Aktywny na polu społecznym i politycznym zasłynął także jako kompozytor melodii chasydzkich – nigunów. Ślub jego córki Nechemy Goldy (Chumci) z Mojżeszem Stemplem z krakowskiego Kazimierza w marcu 1931 roku przeszedł do historii. Na wesele przybyło w specjalnie na tę okazję podstawionych pociągach około 5 tysięcy Żydów. Zaraz po wybuchu wojny cadyk wyjechał do Lwowa, gdzie w 1941 roku został rozstrzelany wraz z częścią swojej rodziny. Ocalały syn Bencjona, Szlomo, po wojnie odbudował gminę bobowskich chasydów na nowojorskim Brooklynie.

Bobowska synagoga, w czasie okupacji zdewastowana, po wojnie została zaadaptowana na warsztaty tkackie miejscowej szkoły. Usunięto bimę, podwyższono podłogę i pobielono ściany z polichromiami. W 1993 roku synagogę przejęła Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Wyremontowana dzięki funduszom rabina Aschego Scharfa z Nowego Jorku, została uroczyście otwarta w lipcu 2003 roku, w kolejną rocznicę śmierci bobowskiego cadyka Halberstama.

Synagoga składa się z wysokiej sali modlitw oraz prostokątnej przybudówki od strony zachodniej, z otwartą galeryjką na słupach. Główna sala budynku została wzniesiona z kamienia. W drewnianej przybudówce mieści się przedsionek, a nad nim babiniec. Sklepienie kwadratowej sali modlitw wsparte jest na czterech słupach. Pomiędzy nimi dawniej stała bima – podwyższenie, na którym odczytywano fragmenty Tory. Na ścianie wschodniej zachowała się pochodząca z lat 1777–1778 stiukowa oprawa aron ha-kodesz (szafy ołtarzowej), w której przechowywano zwoje Tory. Bogato polichromowana, ozdobiona motywami roślinnymi i zwierzęcymi, jest jedną z najwspanialszych w Polsce. Na pozostałych ścianach widoczna jest odsłonięta spod pobiały dekoracja malarska przedstawiająca Jerozolimę oraz instrumenty muzyczne.

Dziś Bobowa stanowi cel pielgrzymek chasydów z całego świata. Synagoga służy jako miejsce kultu przybywającym tu Żydom i jest udostępniana zwiedzającym.