przeskocz do treści

Pracownia lutnicza Mardułów w Zakopanem, fot. K. Schubert MIK 2019

pałac

Pałac i Piwnica pod Baranami w Krakowie

Nie wiadomo, kiedy po raz pierwszy godło w postaci dwu baranów o jednej głowie pojawiło się na kamienicy znanej dziś powszechnie jako „pałac Pod Baranami”. Na pewno jednak w 1587 roku drzeworytem przedstawiającym takie stworzenie zilustrowano satyrę Marcina Bielskiego powiązaną z tym właśnie budynkiem – Rozmowę nowych proroków, dwu baranów o jednej głowie, starych obywatelów

Pałac Potockich w Krakowie

Kamienica przy Rynku Głównym 20 w Krakowie należy do najstarszych murowanych domów w tej okolicy. Nazywano ją różnie – kamienicą Regulińską, Książęcą, Zbaraską, a także pałacem Wodzickich, Wielopolskich, Jabłonowskich czy Potockich. Wszystkie te nazwy wiążą się z nazwiskami jej kolejnych właścicieli. Każdy z nich na swój sposób przyczynił się do wyglądu kamienicy, choć niewątpliwie najwięcej

Pałac Pusłowskich w Krakowie

Ukryty w głębi niewielkiego ogrodu przy ulicy Westerplatte budynek, choć szumnie nazywany pałacem, jest właściwie bardziej okazałą willą przywołującą na myśl włoskie rezydencje podmiejskie. Należała przez niemal stulecie do słynącej z kolekcjonerskiej pasji rodziny hrabiów Pusłowskich.  Jeszcze z początkiem XIX wieku działka, na której obecnie stoi willa była częścią malowniczego, pełnego ogrodów przedmieścia – dzielnicy

Zespół zabudowań podworskich w Bobrku
ZESPÓŁ ZABUDOWAŃ PODWORSKICH W BOBRKU, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2014) CC BY SA 3.0

Bobrek to niewielka wieś pod Oświęcimiem, położona w dolinie rzeki Wisły. To właśnie tu, w miejscu gdzie rzeka Przemsza z nią się łączy, znajduje się tzw. punkt „0”, od którego rozpoczyna się liczenie żeglownych kilometrów Wisły. Tereny te stanowią pogranicze Małopolski i Śląska. We wczesnym średniowieczu prawdopodobnie były słabo zaludnione, a ich głównymi mieszkańcami były

Zespół pałacowy w Książu Wielkim
ZESPÓŁ PAŁACOWY W KSIĄŻU WIELKIM, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2014) CC BY SA 3.0

Książ Wielki to dziś niewielka miejscowość położona przy trasie krakowsko-warszawskiej. Ale nie zawsze tak było. Za czasów Polski przedrozbiorowej (z pewnością już w 1372 roku) Książ Wielki posiadał prawa miejskie, uważa się go też za jedno z najstarszych osiedli na ziemi krakowskiej. O dawnej świetności – jak go nazywano po łacinie – Xans Magna, mogą

Pałac Larischa w Krakowie
PAŁAC LARISCHA W KRAKOWIE, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2013) CC BY SA 3.0

Pałac nazywany tradycyjnie mianem Larischa (czasem Larysza) od momentu budowy – a właściwie przebudowy starszych obiektów w latach 1743–1765, według planów architekta Franciszka Placidiego – zmieniał wielokrotnie zarówno właścicieli, najemców, jak i wygląd. W 1805 roku budynek zaczęły użytkować władze miejskie, które nie chciały już dłużej korzystać ze zrujnowanego ratusza na Rynku – odtąd nazywano

Pałac Długoszów w Siarach
PAŁAC DŁUGOSZÓW W SIARACH, fot. K. Fidyk (MIK, 2013) CC BY SA 3.0

Leżąca w sąsiedztwie Gorlic, malowniczo położona nad Sękówką niewielka miejscowość Siary zyskała na znaczeniu na początku XX wieku, kiedy tutejszy dwór wraz z otaczającym go parkiem i zabudowaniami gospodarczymi zakupił Władysław Długosz. Na przełomie XIX i XX wieku dorobił się fortuny w przemyśle naftowym, jednocześnie stał się jedną z ważniejszych figur politycznych w Galicji. Przed

Pałac Goetzów-Okocimskich w Brzesku
PAŁAC GOETZÓW-OKOCIMSKICH W BRZESKU, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2013) CC BY SA 3.0

Pałac Goetzów-Okocimskich został wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku w miejscowości Okocim, obecnie na obrzeżach miasta Brzesko, dla przemysłowca, właściciela jednego z największych browarów w monarchii austro-węgierskiej, barona Jana Albina Goetza-Okocimskiego i jego żony Zofii z hrabiów Sumińskich. Najstarsza część tego reprezentacyjnego założenia została zaprojektowana w 1897 roku i zrealizowana w kolejnym roku przez

Pałac Starzeńskich w Płazie
PAŁAC STARZEŃSKICH W PŁAZIE, fot. ze zb. UM Chrzanów (2009) ©

Na zespół pałacowo-parkowy w Płazie składa się kilka elementów zabudowy: zlokalizowany w północnej części założenia wielokrotnie przekształcany pałac, budynki gospodarcze (najstarsze powstały w poł. XIX w.), ogrodzenie z bramami i oczywiście malowniczy park. Prawdopodobnie dwór istniał w tym miejscu już w XVI wieku. W XVIII stuleciu został przebudowany na rezydencję barokową. W 1898 roku pałac

Pałac w Ryczowie
PAŁAC W RYCZOWIE, fot. M. Łukaszewicz (Graphia, 2011) ©

Ryczów leży w powiecie wadowickim, na południowy zachód od Krakowa, na ziemiach dawnego księstwa oświęcimsko-zatorskiego. Dzieje majątku dworskiego w Ryczowie układają się w kilka epok.

Kościół parafialny pw. św. Marcina w Krzeszowicach

Krzeszowicka świątynia położona jest pomiędzy rynkiem miasta a pałacem Potockich, w otoczeniu drzew pobliskich parków: zdrojowego i miejskiego.

Architektura uzdrowiskowa – pałac Vauxhall, łazienki „Zofia” i park zdrojowy w Krzeszowicach
ARCHITEKTURA UZDROWISKOWA – PAŁAC VAUXHALL, ŁAZIENKI „ZOFIA” I PARK ZDROJOWY W KRZESZOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 2009) CC BY SA 3.0

Pierwsze wzmianki o dziejach Krzeszowic pochodzą z 1286 r., kiedy to Fryczko, wójt z Bytomia, uzyskał przywilej na założenie w istniejącej już wsi sołectwa na prawie magdeburskim. Wieś należała do biskupów krakowskich, następnie do Jana Tęczyńskiego, a później przechodziła kolejno w ręce Opalińskich, Sieniawskich i Czartoryskich.

Pałac i park im. Anny i Erazma Jerzmanowskich w Krakowie
PAŁAC I PARK IM. ANNY I ERAZMA JERZMANOWSKICH W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Zespół pałacowo-parkowy im. Erazma Jerzmanowskiego jest położony w południowo-wschodniej części Krakowa, na terenie dawnej wsi Prokocim. Powstała ona prawdopodobnie pod koniec XIII lub na początku XIV stulecia.

Pałac Górków w Krakowie
PAŁAC GÓRKÓW W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2008) CC BY SA 3.0

Pałac Górków usytuowany jest na rogu ulic Kanoniczej i Podzamcze, u stóp wzgórza wawelskiego. Jest to teren najstarszej dzielnicy Krakowa, Okołu, której układ urbanistyczny został wytyczony w XIII w.

Pałac w Pławowicach
PAŁAC W PŁAWOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Pławowice leżą niedaleko Nowego Brzeska, kilka kilometrów na północ od drogi wiodącej z Krakowa do Sandomierza. Pierwszą wzmiankę o tej miejscowości znajdujemy w źródłach z połowy XIII w., choć z pewnością istniała ona dużo wcześniej.

Pałac w Kościelnikach (Kraków)
PAŁAC W KOŚCIELNIKACH, fot. M. Klag (MIK, 2008) CC BY SA 3.0

Dzielnica Nowa Huta, kojarząca się przede wszystkim z socjalistycznym miastem i ogromnym kombinatem, powstała na terenach, gdzie przez wieki istniały wioski, kościoły, pałace i dwory. Jedną z takich wsi są Kościelniki, przyłączone do miasta w 1973 r. jako osiedle Nowej Huty.

Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie
PAŁAC BISKUPA ERAZMA CIOŁKA W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

W latach 1503-1505 biskup płocki Erazm Ciołek (1474-1522) zbudował w miejscu dwóch XIV-wiecznych kanonii okazały pałac. Biskup był sekretarzem Aleksandra Jagiellończyka, humanistą i dyplomatą.

Pałac w Paszkówce
PAŁAC W PASZKÓWCE, fot. M. Klag (MIK, 2004) CC BY SA 3.0

Pomimo swego położenia na granicy ziem historycznie przynależnych do Krakowa i do Śląska Paszkówka zawsze była związana z królewskim miastem. Ta znana już od czasów średniowiecznych wieś należała w 2. poł. XIII w. do Radwanitów, będących w służbie rycerskiej u Bolesława Wstydliwego.

Pałac w Osieku
PAŁAC W OSIEKU, fot. M. Klag (MIK, 2003) CC BY SA 3.0

Odległy o kilka kilometrów i położony na południe od Oświęcimia Osiek wzmiankowany był już w 1278 r. Wieś tę, znajdującą się na terenie księstwa oświęcimskiego, kupił w 1457 r. król Kazimierz Jagiellończyk z przeznaczeniem na zastawy pożyczkowe.

Pałac Radziwiłłów w Balicach
PAŁAC RADZIWIŁŁÓW W BALICACH, fot. M. Klag (MIK, 2003) CC BY SA 3.0

Pałac w Balicach, jednej z najstarszych podkrakowskich wsi, znajduje się w otoczeniu kilkuhektarowego, pięknego parku, w którym rośnie wiele gatunków rzadko występujących krzewów i drzew.

Pałac Wielopolskich w Krakowie

Rozległe zabudowania pomiędzy ul. Poselską, klasztorem oo. Franciszkanów oraz placem Wszystkich Świętych, nazywane pałacem Wielopolskich, są od półtora wieku siedzibą władz Miasta Krakowa.

Założenie pałacowo-parkowe w Młoszowej
ZAŁOŻENIE PAŁACOWO-PARKOWE W MŁOSZOWEJ, fot. M. Klag (MIK, 2001) CC BY SA 3.0

Młoszowa, leżąca w pobliżu Trzebini, była przez stulecia własnością rodziny Młoszowskich, którzy pod koniec XVII w. wznieśli tutaj dwór. Kiedy w 1790 r. ród ten wygasł, wieś dostała się w posiadanie spadkobierców Hieronima Wielopolskiego.

Pałac w Igołomi
PAŁAC W IGOŁOMI, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Igołomia jest położna na lewym brzegu Wisły, na terenie, który obfituje w ślady osadnictwa starożytnego i wczesnośredniowiecznego. Źródła pisane wymieniają wieś w 1229 r., kiedy to dzieliła się na tzw. Igołomię Mniejszą, należącą do kolegiaty św. Floriana i Igołomię Większą, będącą uposażeniem klasztoru tynieckiego.

Zespół pałacowo-parkowy Potockich w Krzeszowicach
ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY POTOCKICH W KRZESZOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Krzeszowice sięgają swoją historią 1286 r., kiedy to Fryczko, wójt z Bytomia, lokował na prawie niemieckim wieś o tej nazwie. Należała ona do biskupów krakowskich, a w 1620 r. kupił ją Jan Tęczyński.

Browar Goetz-Okocimskich w Brzesku
BROWAR GOETZ-OKOCIMSKICH W BRZESKU, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Przybyły ze Szwabii w 1845 r. piwowar Jan Ewangelista Goetz założył w Brzesku niewielki browar. Z czasem stał się on potężnym przedsiębiorstwem, a jego właściciel znanym przemysłowcem, właścicielem ziemskim i działaczem charytatywnym.

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.